Kemik kütlesinin azalması ve kemik mikro yapısının bozulması sonucu , kemik kırılganlığının artması ile karakterize , çok nedenli ve çok rastlanan iskelet sistemi hastalığıdır.
NORMAL: Genç erişine göre KMY’nin ( Kemik Mineral Yoğunluğu ) veya kemik mineral içeriğinin 1 (standart değiştiğin - standart sapma )SD) ) değerinin altında olmasıdır.
OSTEOPENİ:KMY’nin genç erişkine göre -1 SD ile -2.5 SD arasında olmasıdır.
OSTEOPOROZ:KMY’nin genç erişkine göre -2.5 SD’den daha fazla olmasıdır.
YERLEŞMİŞ OSTEOPOROZ: KMY’nin genç erişkine göre -2.5 SD ‘nin üzerinde olması ve ek olarak bir veya daha fazla kırık saptanmasıdır.
T-skoru: Bireyin kemik durumunun genç erişkin ortalamasına göre belirlenmesini sağlar.
Z-skoru: Bireyin kemik durumunun kendi yaş grubundaki bireylere göre belirlenmesini sağlar.
SEMPTOMLAR
Sırt ağrısı.
Boy kısalması ve lifiyim poster.
Vertebra , el bileği , kalça ya da diğer kemiklerde kırık.
RİSK FAKTÖRLERİ
Aile geçmişi.
Yaş.
Endokrin dengesizliği.
Cinsiyet.
Diyetle yeterli D vitamini ve kalsiyum alamamak.
Menapoz ile ilişkili östrojen seviyesinde düşme.
Sigara , alkol , kahve , kafein ve tuz gibi kalsiyum emilimini inhibe ettiği için kullanımına özellikle dikkat edilmelidir.
Hareketsiz yaşam.
Aşırı egzersiz.
Vertebral kompresyon kırıkları.
40 yaşından sonra frajilite kırığı.
Malabrorbsiyon sendromu.
Erkeklerde testesteron eksikliği.
Kortikosteroitler , antikolvülzanlar , antikoagülanlar , tiroit ilaçları gibi bazı ilaçları uzun süreden beri yüksek dozlarda kullanmak.
Şeker hastalığı , tiroid bezinin fazla çalışması , mide bağırsak operasyonu geçirmiş olanlar , felçler ve bazı. Endokrin hastalıklarının bulunması.
BELİRTİLERİ
Bel ve sırt ağrısı , ağrı çoğu kez hareketle , yük kaldırmakla başlar , istirahatle geçer.
Boyda kısalma , omurgada kırık.
Sırtta kamburlaşma omuzlarda yuvarlaklaşma.
El bileğinde kırık , kaburga kırıkları , kalça kemiğinde kırık.
Egzersiz programına başlamadan önce kemik mineral yoğunluğu hakkında bilgi edinilmeli. Submaksimal egzersiz testi yapılmalıdır ve yeterli kalsiyum alınlımı önerilmelidir.
Eğer omurga traktörü varsa yüzme egzersizleriyle başlanmalı , gövde fleksiyon egzersizleri veya ani rotasyon hareketlerinden kaçınılmalıdır ve programın yoğunluğu farktır riskini azaltmak amacıyla kademeli arttirılmalıdır.
EGZERSİZİN AMAÇLARI
Kemik kaybını azaltarak , kemik kütlesinde artış sağlayabilmek.
Kas gücü ve kas kütlesini artırmak.
Denge ve koordinasyonu artırmak.
Esneklik ve fiziksel aktivite düzeyini artırmak.
Kardiyorespratuar dayanıklılığı artırmak.
Eklem stabilitesini artırmak.
Posterin korunması ve oluşabilecek reformistleri önlemek.
Ağrıyı azaltmak.
Emasyonel stabiliteyi sağlamak.
Mobiliteyi ve fleksibiliteyi arttırmaktır.
Mikrofraktürler omurga mekaniğinde bozulmaya , poster bozukluklarına , yumuşak dokularda gerilme ve sıkılaşmazlarsa , faset eklem disfonksiyonlarına neden olarak kronik ağrıların oluşmasında rol oynarlar. Ağrı oluşumunda mekanik etkiler yanında , kimyasal uyarıların da rolü olduğu düşünülmektedir.
AKUT AĞRI: AKUT vertebra kırığına bağlıdır; aniden ve genelde iyi hatırlanan belli bir aktiviteden veya düşmeden sonra başlar , saplanınca tarzdadır. Yeri iyi lokalize edilebilir ve çok şiddetlidir. Ağrı oturmak veya ayakta durmakla , karın içi basıncı artırmakla artar; yatmak veya hafif hareketler ile hafifler , en az 6 haftada kronikleşir.
KRONİK AĞRI: Vertebra kırıkları sonucu bozulan vertebral kolon statiği nedeniyle oluşur. Daha hafif , Kürt ve sızlanma şeklindedir. Paravertebral kaslarda spazm ve ağrı bulunur. Ne zaman ve ne şekilde başladığı tam olarak hatırlanmayan , kronik , derinlerden gelen , gövde yanlarına , bacaklara yansıyabilen , orta şiddette ağırlardır. Eğilme , uzun süre aynı postürde ve ayakta kalma ile artar , istirahat ile geçer.
RADİKÜLER AĞRI: Osteoporoz hastalarında nadir görülür. Şıpınla kanal darlığı veya toraman intervertebralelerin daralması erke olabilir. Kompresyon kırıklarında kemik , sinir köküne bası yapabilir.
PRİMER OSTEOPOROZ
TİP I ( Postmenopozal ) OSTEOPOROZ : Osteoporozun en sık görülen tipidir. Kadınlarda doğal menapozla birlikte ortaya çıkan östrojen eksikliğine yol açtığı kemik kaybıdır.50-75 yaş kadınlarda daha sık görülmektedir. Kortikal kemiğe oranla , trabeküler kemik kaybı daha şiddetli olmaktadır. Cinsiyet steroidler özellikle de östrojen , kemikte yapım - yükün döngüsü sıklığını ve her döngüseli yapım yıkım arasındaki dengeyi kontrol eden en önemli faktör olarak bilinmektedir. Östrojen hem osteoblast hem de osteoklasttaki östrojen reseptörleri aracılığıyla kemik döngüsünü ve sonuçta kemik gıkımızı azaltmaktadır. Östrojen osteoblastları etkileyerek , osteoklast farklılaşmasını ve aktivasyonunu sağlayan uyarıcı paralarım mediatörlerin (interlökin-1 , interlökin-6 , tümör nekroz faktör alda ve granülosit - makrofaj koloni stimulan faktörü ) sentezini azaltmaktadır. Ayrıca östrojen osteoklasta direkt etki ederek, osteoklast oluşumu ve fonksiyonunu artıran faktörleri inhibe ettiği ve osteoklast apopitozunu hızlandırıcı etkisinizde olduğu bilinmektedir.
TİP II ( SENİL ) OSTEOPOROZ: Genellikle 70 yaşından büyük kişilerde görülmektedir. Kadın ve erkek cinsiyetini eşit sıkımla tutmaktadır. Bu tip osteoporozda hem Kortikal hem de trabeküler kemik kaybı vardır. Femur boynu , proksimal tibia ve provide kırıkları sıklıkla görülmektedir. Çoklu vertebra kırıkları bile olabilmektedir. Kırıkların çoğu kama tarzında olan kırıklardır. Yaşlılarda kalsiyum emiliminde bozulma , deride D vitamini sentezinde azalma , bağırsakta 1,25 ( OH ) 2D3 rezistansı , intestinal D vitamini reseptörlerinde azalma görülmektedir. Tüm bu faktörlerin sonucu iyonize kalsiyumda azalma olmaktadır. Böylece PTH ve Akkale’nin fosfataz düzeylerinde artış görülebilmektedir. Bu kişilerin ka 1.25 (OH ) 2D3 düzeyi azalmıştır , dolayısıyla kemik yapımı da azalmıştır.
İDİYOPATİK OSTEOPOROZ: Menopoz ya da yaşlanma gibi bir olay yoktur. Yapısal olarak juvenil ve erişkin tipleri vardır.
SEKONDER OSTEOPOROZ: Altta yatan birçok hastalık ya da olaya ikincil olarak gelişmektedir. En çok karşılaşılan nedenler: endokrin ve gastrointestinal hastalıklar , bağ dokusu hastalıkları , yetersiz beslenme , malign hastalıklar , immobilizasyon ve jelatin kullanımı , glukokortikoid , antikonvülsanlar , metotreksat gibi ilaçlardır.
OSTEOPOROZ İÇİN DİYET ÖNERİSİ
Meşrubatlardan fazla içilmemelidir.
Hayvani protein alınlımı azaltılmalıdır.
Bitkisel proteinler tercih edilmelidir.
Süt ve süt ürünleri bağırsak şikayetlerine sebep olmuyorsa fazla miktarda alınmalıdır.